Het Microbioom

De term “microbioom” staat centraal in onderzoek naar darm- en brein connecties, maar wat betekent dit nou eigenlijk en waarom is het zo belangrijk?

Wat is het Microbioom?

In ons lichaam leven miljoenen kleine wezens, ook wel microben of micro-organismen genoemd. Deze microben zijn organismen die te klein zijn om met het blote oog te kunnen zien. Bacteriën, schimmels, algen en andere meercellige organismen vallen hieronder.

Deze microben leven samen op plekken in het lichaam die in contact komen met de “buitenwereld”, zoals de huid en de mond, maar dus ook de spijsvertering! In de spijsvertering leven microben voornamelijk in de dikke darm, waar ze met biljoenen aanwezig zijn in allerlei soorten.

Alle microben bij elkaar in de darmen heet het darm-microbioom. Zo bestaat er bijvoorbeeld ook het huid-microbioom of mond-microbioom. Een microbioom wijst dus naar alle kleine wezens die leven in een bepaalde omgeving op het lichaam.

Het microbioom is net als een vingerafdruk, de samenstelling van bacteriën is voor iedereen uniek. Een gezond microbioom bestaat uit veel verschillende soorten bacteriën, zowel “slechte” als “goede” bacteriën. In gezonde darmen leven deze bacteriën in harmonie samen. Echter, wanneer dit uit balans raakt, kunnen de “slechte” bacteriën de overhand krijgen, wat kan leiden tot darmklachten. Gelukkig herstelt het microbioom zich vaak vanzelf weer en verdwijnen de klachten. Maar soms kan het microbioom zichzelf niet zelf herstellen, wat kan leiden chronische gezondheidsklachten of zelfs ziekten, zowel psychisch als lichamelijk (Sherwin 2018). Hoe dit nou precies werkt, is nog onbekend. Het is daarom van belang dat er veel onderzoek wordt gedaan naar het verband tussen een verstoord microbioom en gezondheid.

Wat beïnvloedt het Microbioom?

Al hoewel het microbioom van elk mens er anders uitziet, zijn er ook grote overlappen. Bijna iedereen heeft dezelfde kern aan bacteriën in hun microbioom, dit heet ook wel de microbioomkern. De verschillen in het microbioom dat we tussen mensen vinden, zijn het gevolg van factoren zoals, levensstijl en omgeving. Denk maar eens aan dieet bijvoorbeeld, iemand die vegetarisch eet zal andere bacteriën in zijn darmen hebben dan iemand die veel vlees eet. Hetzelfde geldt voor omgeving, iemand die op het platteland woont komt in aanraking met andere bacteriën dan iemand die in de stad woont en heeft daardoor een ander microbioom. Er spelen nog veel meer factoren mee, zoals erfelijkheid, geneesmiddelen, fysiologie (gezonde functie van organen) en het immuunsysteem (Turnbaugh 2007). 

Geneesmiddelen zoals antibiotica hebben een grote invloed op de diversiteit en de hoeveelheid bacteriën in de darmen. Antibiotica doodt bacteriën, wat in vele gevallen levens heeft gered, maar wat er ook voor zorgt dat het microbioom wordt aangetast. Zowel “goede” als “slechte” bacteriën worden gedood, wat ertoe kan leiden dat de balans tussen de slechte en goede bacteriën wordt verstoord. Wanneer de slechte bacteriën de overhand krijgen, kan dit desastreuze gevolgen hebben voor de gezondheid van een mens. Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat het gebruik van antibiotica negatieve effecten kan hebben op geheugen, emotie regulatie en in sommigen gevallen zelfs depressie of angst-stoornissen kan veroorzaken (Hao 2020).

Hoe kan het Microbioom worden onderzocht?

Hoe kunnen we nou weten welke en hoeveel bacteriën er in de darm leven? Bij mensen kan dit worden vastgesteld via hun ontlasting. De ontlasting geeft namelijk een representatie van alle microben die in de dikke darm leven. Via geavanceerde methoden, kunnen we het genetisch materiaal (DNA) van alle bacteriën uit de ontlasting halen. Aan de hand van het DNA van deze bacteriën, kan worden vastgesteld om welke bacteriën het gaat, en hoeveel er aanwezig zijn. Op deze manier kan voor elk mens een overzicht worden gemaakt van de compositie van het microbioom. Ook kan het microbioom tussen verschillende individuen kunnen op deze manier met elkaar worden vergeleken.